Na het lezen van Eagleman begrijp ik beter waarom stellen die lang bij elkaar zijn op elkaar gaan lijken. Dat is letterlijk zo. Mensen nemen elkaars rimpels over. Een leven delen – veel lachen, gedeelde zorgen – slijt identieke patronen in het gezicht. Mensen verrimpelen samen.
Dit wonderlijke fenomeen – je lichaam als biografie, je rimpels als groepsfoto – is een gevolg van één van onze superkrachten, empathisch vermogen.
Doordat we razendsnel gelaatsuitdrukkingen en bewegingen nadoen, vaak onbewust, kunnen we mensen beter lezen. We ‘voelen’ als het ware iemands intenties door dezelfde spieren aan te spannen. We vuren dezelfde neuronen. Door andermans gedrag te kopiëren kan het brein de bijbehorende emoties en gemoedstoestanden – en daarmee potentieel gevaar of kansen – beter inschatten. Is de ander boos of blij? Vechten of wegrennen? De ander aanvoelen vergroot overlevingskansen, bewustzijn speelt hierbij nauwelijks een rol. We zijn genetisch geprogrammeerd. Het gebeurt automatisch. Babies doen dit al. Maar het hele lijf blijkt dus empathisch, niet alleen de blik.
Dit maakt botox zo gevaarlijk (Eagleman). Niet alleen is het gif zelf superdodelijk – een paar druppels inslikken leidt tot de verstikkingsdood omdat je spieren het middenrif niet meer kunnen aansturen… als je botox spuit, een bewuste handeling, kies je voor de potentiële bijwerking van verminderd empathisch vermogen. Door je aangezichtsspieren doelbewust te verlammen schakel je een belangrijke sensomotorische functie uit, nodig voor empathie. Nu is verminderde empathie in sommige situaties handig en wenselijk, maar verlamming van je spieren lijkt zo’n grof geschut.
***
My Own Personal Experience
Ik kijk zo min mogelijk in de spiegel, omdat alles daarin – frons, groeven, samengeknepen ogen, me doen herinneren aan het voortschrijden van de tijd, aftakeling (slechter zien), en de onvermijdelijke naderende dood. Ik kan helaas ook niet leren van de opnames van mijn colleges omdat ik onmogelijk langer dan een seconde naar mezelf kan kijken. Het lukt wel om uit die streams de begin- en eind minuten weg te knippen, laaghangend fruit, omdat ik weet dat het goed zal smaken: minder minuten die online staan. Elke kleine beweging – een centimeter naar links – wordt door een webcam bovendien uitvergroot. Het kan echt zeeziekte veroorzaken als je naar iemand kijkt die via een webcam presenteert. De voordelen van online lesgeven (ik hoor alles weer) worden teniet gedaan door het bestaan van die opnames. Liever kijk ik naar de schilderijen van felgele citroenen met gekrulde afgepelde schil (Heda, 1635) of lees ik Yalom. Ik begrijp de beslissing van omroepdirecteuren die bepalen dat oude mensen van het scherm moeten omdat we voortdurend en overal geconfronteerd worden met entropie – terwijl we alsmaar langer leven. Maar door Eagleman (Het brein) denk ik daar nu toch anders over. Rimpels zijn een teken van overleven, van betrokkenheid op de ander.
Je maakt de groeven samen, alsof je schaatst op één vijver.
Jouw rimpels, mijn rimpels.
Spiegelneuronen verklaren waarom ik toch juist erg graag náást haar zit om met haar naar de wereld te kijken, en niet tegenover. Je kunt dat vuren niet stoppen. Het kost veel energie. Onbewuste angst om te veel op haar te gaan lijken (‘zijn jullie zussen?’). Eeneiïge tweelingen boezemen me ronduit angst in, zowel wanneer ik ze naast elkaar zie, maar ook als ik aan ze denk, perfecte spiegels, al is hier misschien sprake van een trauma waarvan ik niet op de hoogte ben, bijvoorbeeld omdat ik in de baarmoeder een tweelingzusje of broertje vertrapte, of omdat ik in de zandbak een boosaardige tweeling tegenkwam. Milde afkeer wanneer in de verte een stel met dezelfde regenjassen me tegemoet fietst. Autorijden: samen naar de bewegende wereld kijken. Wandelen, skiën, film kijken, in bed liggen en naar hetzelfde plafond staren. Naast elkaar. In de verliefde fase is dit anders, dan zoek je voortdurend de blik van de ander, wil je verdrinken in ogen. Wil ze mij? Wil ze mij? Wil ze mij? Onzekerheid (bevestiging zoeken) trumps vanity. Het blijft narcisme dat de klok slaat. Een idee voor datingapps: toon de verwachte rimpeling van mogelijke matches, het zullen je eigen rimpels worden.
#experiencesampling #spiegelneuronen #reframing #mementomori #spiegelbeeld #StillevenmetverguldebokaalWillemClaesz.Heda1635 #wezijnvoordehelftanderen #hebikjounodig #DavidEagleman #hetbreinjouwverhaal