Anneke Brassinga
Ik geloof dat ik liever essays schrijf, eerlijk gezegd. In een essay kun je veel makkelijker zoekenderwijs schrijven, omdat iedere lezer snapt dat je iets zoekt.
Pascal
Ce n’est pas dans Montaigne, mais dans moi, que je trouve tout ce que j’y vois.
Phillip Lopate
Luck and play are what are essential to the essay. It does not begin with Adam and Eve but with what it wants to discuss; it says what is at issue and stops where it feels itself complete – not where nothing is left to say. . . . The essay does not strive for closed, deductive or inductive construction. It revolts above all against the doctrine – deeply rooted since Plato – that the changing and ephemeral is unworthy of philosophy, against the ancient injustice toward the transitory. – The art of the personal essay
Oek de Jong
Tijdens die twee jaar van de essays heb ik van tijd tot tijd het verhalende verschrikkelijk gemist en ook steeds gemerkt dat mijn pen gemakkelijker begon te lopen als ik in een essay een verhalende passage kon schrijven. Het denkend schrijven heeft me veel gebracht, veel verhelderd, maar verhalend schrijven, dat is mijn stiel. In een essay kun je nooit boven jezelf uitstijgen, in een verhaal gebeurt dat eigenlijk altijd – je wordt meer dan alles wat je bedenken kunt. – De wonderen van de heilbot
Maurice Gilliams
In een essay moet men op een gegeven ogenblik de chronologische volgorde der feiten durven verbreken, om het onderwerp in alle richtingen te doorploegen, zolang tot men onder het schrijven de dwàng van het onderwerp geheel verliest. Zó werkt een schilder, die zijn honderd voorstudies vergeet op het heilige moment der definitieve schepping. – De man voor het venster
Arjen Mulder
[Een essay wekt bij de lezer de illusie – een illusie die als echt wordt ervaren – van een] doorleefde gedachtegang die de lezer al lezend zelf mee ontwikkelt – anders dan een logische redenering, die wel klopt, maar niet leeft. Een essay, kun je ook zeggen, is een afbeelding van een gedachtegang in plaats van die gedachtegang zelf (ook als het onderwerp ervan je niets aangaat, kun je het toch heel interessant vinden). – Over mediatheorie
Zadie Smith
An essay is more than a column of opinions: it’s a space in which to think freely. – Changing my mind
Virginia Woolf
But what art can the essayist use in the short lengths of prose to sting us wide awake and fix us in a trance which is not sleep but rather an intensification of life – basking, with every faculty alert, in the sun of pleasure? He must know – that is the first essential – how to write. […] In an essay [his learning] must be so fused by the magic of writing that not a fact juts out, not a dogma tears the surface of the texture. – The common reader
Willem Frederik Hermans
Wat is een esseej? Het is een opstel waarin andermans boeken worden naverteld zonder namen te noemen, Engelse en Franse schrijvers in het oorspronkelijk worden geciteerd omdat het dan veel mooier klinkt en conclusies worden getrokken die de lezer zelf ook wel had kunnen trekken, als hij daar plezier in had gehad. – Het sadistische universum
Maarten van Buuren
Het essay is een diffuus genre dat zich moeilijk laat afbakenen van belendende genres zoals reisverhaal, biografie en autobiografie, literaire kritiek, geschiedschrijving, journalistiek en, vooral de laatste jaren, roman. […] Drie kenmerken die me voor het literaire essay wezenlijk lijken: 1 Het essay moet beschouwend van aard zijn; 2 Het moet vanuit persoonlijke stellingname geschreven zijn; 3 Het moet zich door zijn stilistische kwaliteit onderscheiden als literair genre.
Gerrit Krol
Er zijn duizenden die dagelijks schrijven aan een wetenschappelijk artikel. Er zijn miljoenen die dagelijks schrijven aan een gedicht of verhaal. Er zijn maar weinig mensen die dagelijks schrijven aan een essay. Een essay kan wetenschappelijk, maar ook literair zijn. Een goed essay kan tot beide genres horen. Het is de kunst, voor een goede essayist, iets te verzinnen dat nog waar is ook. – Beitelen aan de eeuwigheid
Een essayist is een columnist met een langere adem. Een essay kan de lengte hebben van een roman. Een essay (Fr. essayer, proberen) vergelijk ik als ik het moet uitleggen met een brede sloot, daar moet de essayist proberen overheen te komen. Een columnist hoeft altijd maar over een smal slootje, dat is minder een kunstwerk. – Beitelen aan de eeuwigheid
Adriaan Morriën
De essayist begrenst het gebied waarop hij bezig is een onderzoek in te stellen. Hoewel zijn lezers het waarderen wanneer hij bewijst ook op andere gebieden thuis te zijn dan waarover hij toevallig schrijft, verlangen zij tegelijk van hem dat hij niet te ver afdwaalt.
De escapades die de essayist van de man van de wetenschap onderscheiden en waardoor zijn stijl, zijn wijze van benadering van het onderwerp levendiger en artistieker worden dan die van de wetenschappelijke specialist, illustreren zijn analyse en ondersteunen zijn betoog. Door zijn uitweidingen demonstreert hij op een onnadrukkelijke manier dat de dingen met elkaar in verband staan en dat de beperking willekeurig is, iets waarover de specialist zich geen zorgen maakt.
De essayist streeft naar universaliteit, maar hij blijft zich het gevaar daarvan bewust, het gevaar namelijk van dilettantisme, oppervlakkige veelweterij. De essayist wil van alles proeven, maar zijn eetlust is niet onbegrensd en evenmin naïef. Hij vergelijkt, keurt, concludeert en tenslotte spreekt hij zijn oordeel uit, nooit helemaal vrij van het slechte geweten dat hem naar twee kanten een gevoel van minderwaardigheid bezorgt, naar de kant van de wetenschappelijke specialist, wiens onderzoekingen aan de praktijk worden getoetst, en naar de kant van de dilettant die schaamteloos van zijn soms belachelijke onbevangenheid profiteert. (Verzameld Kritisch Proza 2)