De Tibetaanse naam voor Everest is Qomolangma (‘Holy mother’). De Nepalese naam Sagarmatha (‘The head in the great blue sky’).
Hillary en Tenzing bereiken op 29 mei 1953 de top van de op dat moment hoogste berg op aarde, vernoemd naar een Engelse landmeter die duizenden kilometers verderop begraven ligt. Camerashot: grafsteen, mos, kerkhof. Het nieuws bereikt Engeland op de dag van de kroning van Elizabeth.
Iets willen is een raar iets. Met alleen wil lukt het niet om romans te schrijven zegt Haruki Murakami in Romanschrijver van beroep. Eentje lukt misschien, maar volhouden, boek na boek, vergt iets anders. Allereerst een uitmuntende fysieke conditie, en je moet het leuk vinden. Scherpzinnigen vinden het vaak niet leuk. Voor hun geest is het trage schrijven van een roman eerder een kwelling.
Het is alsof ik tot een andere mensensoort behoor als ik naar de beelden van de expeditie kijk: verplaatsing van tonnen goederen over ijswallen, langs gletsjerspleten (‘crevices’), en ook eroverheen, balancerend op een dun laddertje; tientallen Nepalezen die in kolonne twee honderd meter vooruit en twee honderd meter terugsjokken, als in een gevaarlijke processie, bezakt met zuurstofflessen die ze zelf niet gebruiken maar naar tijdelijke kampementen brengen vanwaar iemand een toppoging zal wagen.
‘Een boek’ valt voor mij in de categorie Everest beklimmen – een idiote aanlokkelijke droom. Omdat er romans zijn. Alles aan The Conquest of Everest komt me voor als hoogmoed. Puur wil. Manifestatie van ego. ‘Het zijn alleen mannen die de berg beklimmen’ zegt de voiceover. De berg wordt Heilige moeder genoemd door het volk dat aan de ene kant van de voet woont. Hoofd in de grote blauwe lucht aan de andere kant. George Everest vond het niets dat de berg zijn naam draagt. Niemand kan die makkelijk schrijven of uitspreken in Hindi, en hij heeft de berg niet ontdekt.
Pure wil, ambitie, eerzucht doet mannen eindeloos zuurstoftests uitvoeren tot bewusteloosheid optreedt (met hoe weinig kan je brein toe?), nieuwe nylonkatoenen tentjes in windtunnels testen op waterdichtheid en weerstand tegen rukwinden, een nieuwe vacuümtrek-methode om voedsel lichtgewicht mee te kunnen nemen uitproberen, een machine zuigt in één enorme teug lucht uit een pak suiker, alsof in omvang gereduceerde voedselrantsoenen een voorschot nemen op de ijle, zuurstofloze lucht waarin het de mens als hij er een paar minuten in verkeert vreemd in het hoofd wordt. Helder denken wordt afgenomen.
‘Zelfs in hun slaapzakken hebben de mannen het eeuwig koud,’ zegt de voiceover. Een man, een stipje dat terugstrompelt van het voorlaatste kamp doet tien minuten over de laatste 50 vlakke meters. Gaat steeds zitten.
Er zijn geen beelden van de laatste 300 meter.
Alsof het onzeker is of Hillary en Tenzing de top werkelijk gehaald hebben, alsof het een eeuwige droom blijft, maar dat is niet waar.
Van Murakami heb ik geen enkel boek gelezen, behalve twee boeken over hoe hij ze schrijft.
Het is extreem lastig om je een jaar lang 5 uur per dag te concentreren, zegt hij. Hij kan er mentaal niks anders inspannends naast doen dan hardlopen.
[bij het zien van The conquest of Everest (1953) en het lezen van Romanschrijver van beroep, Haruki Murakami (2019), vert. Luk Van Haute]