my own private wikipedia: klein verslag

De stijl was alles voor Wim Boevink, schrijver van het Klein Verslag. Nu gaat hij met pensioen. ‘Je moet niet op je succes blijven teren.’
Wim Boevink heeft helemaal geen zin in dit interview. Het is dat de hoofdredacteur erop aandrong. Die zei: “Wim, je gaat met pensioen, daar hoort een afscheidsinterview bij, dat ben je aan de lezers verplicht.” Maar voor hemzelf had dit niet gehoeven.

Want Boevink schrijft beter dan hij praat, vindt hij zelf. Dat verklaart zijn tegenzin: hij houdt de tekst liever in ­eigen hand. Maar nu dit gesprek toch plaatsvindt, aan zijn keukentafel in een Utrechtse buitenwijk, toont hij zich ­coöperatief. We maken er gewoon wat van. Met uitzicht op een verrassend landelijke tuin, waarin de druif blad krijgt en de clematis bloeit tegen de schuur. Zijn trouwe lezers zijn met ­deze begroeiing bekend.Vandaag neemt hij óók afscheid in zijn eigen woorden, op de achterpagina, met zijn laatste Klein Verslag. Het is de definitieve punt achter de rubriek waarmee hij dertien en een half jaar geleden begon. Boevink werkte bij de buitenlandredactie van Trouw, was daarna correspondent­­ in Duitsland, redacteur religie en filosofie en tv-recensent. Maar het bekendst werd hij met Klein Verslag, een kroniek van het kleine, onbeduidende­­ nieuws. Hij ging naar plekken waar andere journalisten allang weer weg waren, of überhaupt nooit waren geweest. Zo bezocht hij een ramadanfestival, het geldmuseum, Paleis Soestdijk en ­De Jonge Gezinnen Beurs. Hij deed kerst­inkopen bij de Albert Heijn XL, at spacecake in een coffeeshop en ging naar Zandvoort voor een Nieuwjaarsduik. Ook legpuzzels, de clematis, de cavia’s van zijn dochters, het proza van Willem Brakman, de muziek van Bob Dylan, de catalogus van de Hornbach en eigenlijk alles in ‘het lieflijke stadje Z.’ hadden zijn warme belangstelling. En natuurlijk: het weer. Menig verslag begint met een poëtische beschrijving van de weersgesteldheid: ‘Zondag in Zutphen: het regende een beetje.’ Of: ‘Zoveel uitnodiging! De zon, de hemel, de strelende wind, de vogels, het ontluikend groen.’ Of: ‘De zon achter melkglas, de wind een koude adem’.

Wat heb je met het weer?
Het is heel actueel. Het is ook een gedeelde ervaring, iedereen heeft datzelfde weer. Ik denk dat een weersbeschrijving mijn stukjes een onmiddellijke, brede toegankelijkheid geeft: je zit er meteen in. Het nodigt uit tot verder lezen­­.

Hoe ga je verder na die binnenkomer?
Verslaggeven is in de kern: kijken en opschrijven. Heel goed kijken en vooral ook heel goed opschrijven. Dat laatste, die descriptie, mis ik vaak in de gewone nieuwsgaring. Goed beschrijven wat je ziet, zonder daar enig oordeel aan te hangen, dat probeer ik te doen.

Daarbij hecht ik sterk aan mijn eigen taal. Er zitten weinig citaten in mijn stukjes. Mensen praten vaak slordig, ze maken geen mooie zinnen. Dan denk ik: ik begrijp wat ze bedoelen, laat mij het maar formuleren.

Namen vind ik ook lelijk in een stuk. Functies zijn veel interessanter: de directeur, de conservator, de huishoudster. Zo wordt het verhaal breder: het gaat niet om de individuen, maar om waar ze voor staan.

In een gewoon krantenstuk zie je dat wel: naam en dan tussen haakjes de leeftijd. Aan die conventies wil ik niet meedoen, want dan geef ik mijn eigen stijl uit handen. Het moet juist vrij zijn. Ik denk dat ik langzaam van de journalistiek naar de literatuur ben gedreven.”

Je observeert ook vaak jezelf: hoe werkt deze gebeurtenis op mij in.
Ja, ik heb mezelf voortdurend tot bron gemaakt: ik schreef over wat er op me afkwam. Dat heb ik geleerd toen ik de tv-rubriek schreef, die periode heeft mij het meest gevormd. Ik was geen tv-criticus, maar een tv-consument met een pen. Mijn uitgangspunt was: in Hilversum zitten mensen die weten hoe ze televisie moeten maken, ik zit op de bank en kijk wat ze me aanbieden. En wat dat met mij doet.

Zo heb ik ook gekeken naar de laatste aflevering van ‘Spuiten & Slikken’, een BNN-programma over seks en drugs. De presentatoren hadden besloten om die avond stoned op tv te verschijnen. Als jullie stoned zijn, dacht ik toen, dan ik ook. Ik heb een joint opgestoken. Dat is wel een geestig verslag geworden.

Nadat ik de tv-rubriek vier jaar had gemaakt en een beetje een zonderling was geworden, zei Frits van Exter, de toenmalige hoofdredacteur: ‘Misschien moet je nu maar iets doen buiten.’ Daar is Klein Verslag uit voortgekomen.

Dus die rubriek is ook bedacht om­wille van jouw geestelijke gezondheid?
Ja, zo zou je dat wel kunnen zeggen.

Als schrijver van Klein Verslag ging je weliswaar naar buiten, maar je had nog steeds een eenzame positie. Je maakte je stuk vanuit huis en kwam zo zelden meer op de redactie van Trouw.
Klopt, bijna nooit. Driekwart van de mensen die er nu werken ken ik niet. De drempel wordt ook steeds hoger om erheen te gaan, begrijp je, de afstand neemt toe. Ik heb altijd met die afstand moeten dealen.

Vond je dat jammer?
Ja, in zekere zin, al weet ik niet of het anders had gekund. Ik heb een tijdje één dag per week op de redactie ­gewerkt, naast Klein Verslag. Dat vond ik prettig. Maar toen ging het aantal stukken dat ik schreef van drie, vier naar vijf per week, en had ik geen tijd meer om op de redactie te zijn. Daar ligt de cesuur. Daar werden alle banden verbroken. ­Er zijn collega’s die ik totaal uit het oog ben verloren, terwijl ze me best dierbaar waren. En ik heb het gevoel dat het andersom ook zo was.

Je had ook een bevoorrechte positie. Je kon doen wat je wilde in Klein Verslag, je was helemaal vrij.
Interessant dat je dat zegt. Ik kom natuurlijk uit de redactie voort en ben steeds meer vrijgemaakt om mijn eigen pad te volgen. Dat kun je wel een voorrecht noemen, ja. Er zijn misschien wel meer redacteuren die dat zouden willen, of die jaloers zijn geweest. Zo’n eigen rubriek spreekt wel aan en geeft misschien ook scheve ogen. Maar mijn vrijheid werd wel beperkt door dwang: ik moest bijna dagelijks deadlines halen en op niveau blijven. Dat legde ik ook mezelf op. Sommige mensen hebben de neiging om wat gas terug te nemen, om het kalmer aan te doen als ze ouder worden, maar ik had het gevoel dat ik het vuur hoger op moest stoken, om het maximale uit mijn eigen kunnen te halen.

Dat is topsport, vier of vijf keer per week op niveau presteren. Raakte je weleens in paniek, omdat je halverwege de dag nog steeds geen onderwerp had?
Er zijn wel momenten geweest van lichte wanhoop, maar niet van grote paniek. Als je heel veel schrijft, wordt dat een vorm van leven, een manier van bestaan. Er komt altijd wel een stukje, dat moet ook, want ik heb nooit een voorraadje gehad, ze waren altijd vers. Wat ik wel eens heb gedaan als ik het niet meer wist, is de dag zelf exact beschrijven. Het opstaan, al die kleine dingen die je dagelijks doet, naar een kiosk­­ lopen, daar een buitenlandse krant lezen, een kop koffie drinken en dan kom ik weer naar huis. Op dat moment moet het stukje in mijn hoofd al zijn begonnen. En als het uitblijft, dan beschrijf je het uitblijven. Dat werkt ook: gewoon exact opschrijven waarom je tot niks komt.

Je ging de laatste jaren minder naar buiten, schreef vaker over je binnenwereld, over wat je las en dacht. Waarom die ‘verinnerlijking’ van het Klein Verslag?
Dat had ook een praktische reden: mijn rubriek is verplaatst binnen de krant. Ik heb zes en een half jaar op ­pagina twee gestaan, mijn deadline was toen negen uur ’s avonds. Ik kon de hele dag op pad en begon om half zeven ’s avonds met schrijven. Maar sinds mijn stukjes achterop de Verdieping staan, ligt mijn deadline om zes uur ’s avonds. Dat scheelt drie uur, dat is essentieel.

Je kreeg in december nog kritiek, omdat je in een kerstverhaal op de voorpagina, over de metro in Londen, te dicht bij je bron bleef – Engelse twitterberichten. Het woord ‘plagiaat’ viel. Hoe was dat voor jou?
Stom, ongelukkig. Ik kan heus wel een stukje formuleren. Maar als je gefascineerd bent door taal, zoals ik, dan kun je je ook door de taal van een ander laten meeslepen.

Hoe vind je het om met pensioen te zijn? Om geen Klein Verslag meer te schrijven? Zie je er tegenop?
Nee. Die pensioendatum ligt al jaren vast, dat heeft ook wel iets moois. Ik denk dat het goed is om niet te lang door te gaan, je moet niet op je succes blijven teren. Je moet ook een keer gaan, gewoon. Ik denk wel dat ik nog heel lang blijf rondkijken met dat verslaggevers­oog: kan ik hier iets mee, moet ik hier iets mee, is dit materiaal voor een stukje. Als een soort fantoompijn, terwijl het niet meer hoeft. Wat ik ga doen? Een beetje rondzwerven, als dat weer mag, kijken en verslag doen. Ik heb wel aan een roman gedacht, maar ik denk dat ik eerst nog even aan de non-fictie vasthoud, de werkelijkheidsbeschrijving. Misschien schrijf ik wel een boek over de immigratiegeschiedenis van Australië, geïnspireerd door mijn familiegeschiedenis. Mijn neven­­ en nichten die daar wonen, zijn totaal andere mensen geworden. Hoe bepalend is een land voor wie je bent, dat vind ik een intrigerende vraag. Ook Griekenland heeft mijn belangstelling. Ik moet mezelf nieuwe deadlines gaan stellen, maar niet meer zulke kortademige.

Je gaat niet tuinieren?
Nee, maar ik denk wel dat ik moet veranderen, socialer moet worden. Het werken aan Klein Verslag was heel solitair, ik zat in mijn eigen hoofd. Daardoor ben ik het moeilijker gaan vinden om me onder de mensen te begeven, ik heb een soort schuwheid ontwikkeld. Ik probeer openingen of feestelijkheden te vermijden, en als ik toch ga, blijf ik achterin, aan de rand of dichtbij de uitgang. Je ontwikkelt rare trekken door dit werk, dat vind ik niet zo’n goed effect.

Vind je het niet jammer om te stoppen middenin de coronacrisis?
Nee, ik vind deze periode niet speciaal inspirerender dan andere tijden. En mijn persoonlijk leven heeft het nauwelijks veranderd. Ik zat altijd al thuis in isolement.

Eén periode in je carrière springt eruit: je deed van november 2009 tot en met mei 2011 verslag van het proces tegen Ivan Demjanjuk, een Oekraïense kampbewaarder in vernietigingskamp Sobibor. Het werd ‘het laatste grote naziproces’ genoemd. Jij was erbij, schreef letterlijk geschiedenis, in meer dan negentig Kleine Verslagen. Hoe kijk je daarop terug?
Het was een aangrijpende geschiedenis, waardoor ik zeer werd meegesleept. Ik moest echt oppassen dat ik er niet in verdween. Mijn vrouw heeft daar wel over geklaagd: dat ik totaal afwezig­­ was, ook als ik tussen de zittingen door thuis was. Ik heb altijd geprobeerd om in mijn stukjes de lichtheid te bedrijven, maar de zwaarte van dit onderwerp, en van mijn werk als verslaggever daarvan, was groot. Ik verplaatste mijn Klein Verslag naar een rechtszaal in München en deed wat ik altijd deed: observeren, ook mijn eigen waarnemingen beschrijven. Hier kwam het nog meer aan op precisie, ik moest proberen niet vooringenomen te zijn, ook niet ten aanzien van de verdachte.

Voor deze verslagen, gebundeld in je boek ‘Dienstausweis 1393’, kreeg je veel lof, maar ook wel wat kritiek. Sommige krantenlezers vonden het teveel.
Ja, een lezeres vond de aandacht die we hadden voor het proces ‘buitenmaats’. En eigenlijk begreep ik dat heel goed, ik heb ook wel gedacht: wie wil dit eigenlijk nog lezen. Het duurde ook veel langer dan gedacht: achttien maanden. Maar ik ben ongelooflijk blij dat het kon, het paste bij de geschiedenis van Trouw. Er was, ook internationaal gezien, niemand die zo veel ruimte kreeg als ik: een vaste plek, een vaste lengte. Nooit heeft de hoofdredactie ook maar één moment getwijfeld aan het belang. Dat was goud waard.

Hebben de lezers jou in al die jaren eigenlijk leren kennen, uit jouw stukken?
Laat ik het zo zeggen: wat ik over mezelf schrijf is niet altijd waar, maar wel waarachtig. Ik heb mezelf niet verdraaid of zo, maar ik laat alleen zien wat ik wil laten zien. Soms sticht ik ook verwarring. Als ik schrijf over mijn verhuizing naar mijn pied-à-terre in Zutphen, denken mensen dat ik in scheiding lig. Er is vast iets mis. Waarom zou hij anders ineens op een zolderkamer zitten?

Vind je die verwarring vervelend?
Nee hoor, helemaal niet.

stem: wim boevink / iris pronk
perspectief: afscheidsinterview
titel: wim boevink gaat met pensioen
bron: trouw.nl (25 april 2020)
mopw: meerstemmige encyclopedie