‘The lover can see, and the knowledgeable’, schrijft Annie Dillard in Pilgrim at Tinker Creek. Ik ben geen van beide: niet verliefd op het stoffige, lege landschap van de foto’s, niet op de hoogte van wat ik eigenlijk zie als ik ernaar kijk, hoewel dat landschap vaak op film is vastgelegd. Dat landschap komt om van de dorst. De droogte moet voortdurend bevochten worden. Om er te kunnen leven zijn enorme menselijke ingrepen nodig. En wat doet de mens die zich eenmaal in dat landschap gesetteld heeft? Hij maakt zich een paradijs. Hij legt waterverslindende golfbanen aan, plant niet-inheemse palmbomen, verbouwt watermeloenen en amandelen (80% van alle amandelen ter wereld wordt in Californië geproduceerd, het produceren van één amandel kost 4 liter water). Maar wie op een woestijn woont (Los Angeles) kan nooit rusten. Schaarste dwingt tot kiezen. Water voor de vallei (landbouw, voedselvoorziening voor Amerika) of voor de bewoners van de stad (American dream: grasveldjes, golfbanen, zwembaden)?
Marie-José Jongerius fotografeerde dit bedachte en aangelegde landschap, en maakte een fotoboek: Edges of the Experiment, The Making of the American Landscape. Zelf woonde ze aan de ‘rand’ van dat ‘experiment’, aan de westkust van de Verenigde Staten; voorbij die ‘rand’ ligt de Stille Oceaan, vol water waar Los Angeles niets aan had. De stad ging het noodgedwongen 375 kilometer verderop halen, in de Sierra Nevada. Kennis wordt gemaakt, net als landschappen en dromen. Raymond, die dit verhaal vertelt, constateert droogjes: ‘alsof je in Amsterdam de kraan opendraait en water uit Londen in je gootsteen stroomt.’ The making of the American Landscape. Marie-José Jongerius toont Chinatown (1974), één van de inspiratiebronnen voor haar boek, een film die zich afspeelt tegen de achtergrond van de Californische wateroorlog. Los Angeles snakt naar water, er moet een dam gebouwd worden, de boeren zijn tegen, het stadsbestuur houdt een vurig pleidooi:
‘Gentlemen, today you can walk out that door, turn right, hop on a streetcar and in twenty-five minutes end up smack in the Pacific Ocean. Now you can swim in it, you can fish in it, you can sail in it but you can’t drink it, you can’t water your lawns with it, you can’t irrigate an orange grove with it. Remember we live next door to the ocean but we also live on the edge of the desert. Los Angeles is a desert community. Beneath this building, beneath every street there’s a desert. Without water the dust will rise up and cover us as though we’d never existed!’ Marie-José Jongerius werkte 14 jaar aan dit project. Ze ging ooit naar Los Angeles om portretten te fotograferen, vertelt ze. Je weet nooit hoe iets je grijpt. Je moet land kopen waar water is.
Edges of the Experiment, The Making of the American Landscape, Marie-José Jongerius en Hans Gremmen, een fotoboek en een boek met essays, ‘eerder encyclopedisch dan een manifest’, wat betekent dat je met de kennis en cijfers en beelden en essays kunt doen wat je wil.