Axioma’s kunnen nooit bewezen worden, dat is de zwakke plek in iedere theorie of wetenschap. Poe vertrouwt op intuïtie, verbeeldingskracht, het gereedschap van een schrijver. Hij ziet de theorie. Hij denkt. Hij denkt!
Spreektekst is een mooi woord voor gedicht, treffender dan luistertekst, een gedicht luisteren is moeilijk, betekenis en schoonheid in je opnemen vereist regelmatig stilstaan, op willekeurige plekken, op zoek naar een hernieuwd evenwicht, zoals bij het dansen op een koord, of honderd keer kauwen op een hap op zoek naar passend speeksel, die momenten zijn er vaak niet wanneer iemand voorleest.
Het woord spreektekst tref ik aan in het voorwoord van Eureka, een essay, een prozagedicht, van Edgar Allan Poe, ‘met zeer groot respect opgedragen aan Alexander von Humboldt’. Poe beschouwde Eureka als zijn meesterwerk, wilde sterven toen hij het voltooid had schreef hij aan zijn schoonmoeder. Dat gebeurde vrij snel, zijn dood is in mysteriën gehuld – één daarvan suggereert dat Poe zijn dood in scene heeft gezet en elders een nieuw leven is begonnen.
Door alles wat voorbijkomt op het scherm, plastische chirurgie om zelfvertrouwen te kweken (‘happiness kun je kopen’), van cup A naar cup E, en die siliconen dan in de bilpartij gepropt zodat ze lijken op die van een ander, uitgevoerd door een vrouw die zulke operaties weigert aan haar dochter die erom vraagt, maar ze gratis levert aan mensen die zichzelf en de operatie filmen en door mensen gevolgd worden; en beelden van een jarig eekhoorntje met een kroontje op, dat grappig knabbelt aan iets, en waarvan een reeks tevreden foto’s de revue passeert, realiseer ik me dat ik op mezelf aangewezen ben.
Ik lees Eureka, een opwindend essay over het materiële en spirituele universum, waarop Poe aan het eind van zijn leven al zijn hoop zette en waarvan hij wilde dat het uitsluitend als een gedicht beoordeeld zou worden. ‘Wat ik hier naar voren breng is waar: – daarom kan het niet verloren gaan.’ Valéry heeft Eureka geliket, ik prevel de zinnen, voor me ligt een open schedel alsof het oorlog is. Hij denkt. Poe denkt, een theorie van alles. ‘Ondenkbare gedachten, droombeelden van de ziel.’ Axioma’s kunnen nooit bewezen worden, dat is de zwakke plek in iedere theorie of wetenschap. Poe vertrouwt op intuïtie, verbeeldingskracht, het gereedschap van een schrijver. Hij ziet de theorie. Hij denkt. Hij denkt!